Yeni Başlayanlar İçin Yat Terimleri Sözlüğü
Yatçılık dünyasına adım atan herkesin kafasını ilk karıştıran şeylerden biri, denizcilerin kendine has dili ve terimleridir. “İskele mi, sancak mı?”, “Demiri vira etmek ne demek?” diye düşünüyorsanız yalnız değilsiniz. Bu sözlük, denizcilik hayatına yeni başlayanlara rehber olacak şekilde hazırlandı. Eğlenceli, akılda kalıcı ve en çok kullanılan terimlerle A’dan Z’ye küçük bir yolculuğa çıkıyoruz.
A
Avara → Bir teknenin bağlı olduğu yerden ayrılması. (Kaptan “Avara!” dedi mi, macera başlıyor.)
Aborda → Bir teknenin diğerine veya iskeleye yanaşması.
B
Borda → Teknenin yan tarafı. “Borda fenerleri” gece seyrinde kırmızı ve yeşil ışıklarla yön gösterir.
Baba → İskelede veya teknede halatların bağlandığı demir babalar.
C
Camadan → Yelkenin küçültülmesi. Sert rüzgârda hayat kurtarır.
Can simidi → Denizcilerin en bilindik kurtarma aracı.
D
Dümen → Teknenin yönünü veren kocaman kanat. “Dümende kim var?” sorusu çok kritik!
Demir atmak → Teknenin sabitlenmesi için demiri bırakmak.
E
Eğlenmek (Heave to) → Tekneyi rüzgâr karşısında yavaşlatmak veya durdurmak.
ETA → Estimated Time of Arrival, yani tahmini varış saati.
F
Funda etmek → Demir atmak için verilen komut.
Fırtına → Rüzgâr hızının ciddi şekilde arttığı, denizcilerin en korkulu rüyası.
G
Gabya → Direğin orta kısmı. Klasik yelkenli gemilerde sık duyulan bir terimdir.
Gulet → Türkiye’nin özellikle Ege ve Akdeniz’de çok sevilen geleneksel ahşap teknesi.
H
Halat → Teknedeki en sadık dost. Bağlamaktan çekmeye her iş onda.
Hoşaflamak (Heyamola) → Hep bir ağızdan halat çekmek için söylenen tempo tutucu nara.
İ
İskele → Hem teknenin sol tarafı hem de teknelerin yanaştığı yapı. “İskele mi sancak mı?” sorusu burada devreye giriyor.
İskota → Yelkenin kontrolünü sağlayan halatlar.
K
Kıç → Teknenin arka tarafı.
Kaptan → Teknedeki en yetkili kişi. Tartışılmaz.
L
Liman → Gemilerin güvenle barındığı yer.
Laçka → Halatı gevşetmek, bırakmak.
M
Mendirek → Limanı dalgalardan koruyan taş set.
Mizana direği → Çok direkli yelkenlilerde en arkadaki direk.
N
Navlun → Taşıma ücreti. Yatçılıktan çok ticari denizcilikte duyulur.
Neta → Düzenli, tertipli, temiz anlamında. “Güverteyi neta tut!” klasik bir emir.
O
Omurga → Teknenin belkemiği.
Orsa → Rüzgâra en yakın seyir şekli.
P
Pruva → Teknenin ön tarafı.
Pupa → Teknenin arka tarafı. (Pruva-pupa zıt kavramlardır.)
R
Rıhtım → Kıyıda teknelerin yanaştığı yapı.
Rota → Gidilecek yön.
S
Sancak → Teknenin sağ tarafı. İskele sol, sancak sağ!
Sintine → Teknenin en altındaki bölüm, genelde su birikir.
T
Trim → Teknenin dengesi, baş-kıç ayarı.
Tornistan → Tekneyi geri çalıştırmak.
U
Usturmaça → Teknelerin bordalarını çarpmadan koruyan şişme tampon.
Uğrak → Seferde uğranacak limanlar.
V
Vira → Bir şeyi çekmek, yukarı almak. “Demiri vira et!” → Demiri topla!
Vardiya → Nöbet sistemi.
Y
Yelken → Rüzgârı yakalayıp tekneyi hareket ettiren kumaş.
Yalpa → Teknenin sağa sola sallanması.
Z
Zincirlik → Demir zincirlerinin saklandığı yer.
Zabit → Kaptanın altında görev yapan subaylar.
Denizcilerin dili bazen karışık, bazen de oldukça eğlenceli olabilir. Ama merak etmeyin, bu sözlüğü okuduysanız artık “iskele-sancak” ikilisinde kaybolmaz, “vira!” dendiğinde ne yapacağınızı bilirsiniz. Yat dünyasına adım attıkça bu terimler kulağınıza daha tanıdık gelecek, kendinizi çok daha rahat hissedeceksiniz.
Unutmayın, her seyir yeni bir kelime, her rüzgâr yeni bir deneyim demek. Şimdi sıra sizde: Dümeni devralın, rüzgârı arkanıza alın ve denizin tadını çıkarın!
